اعدام یک شیمیدان

عموم مردم و حتی بیشتر علاقمندان به علم شیمی، او را به عنوان کاشف اکسیژن می شناسند. اما مهم ترین خدمت او به علم شیمی، نه کشف اکسیژن که وارد کردن ترازو به آزمایشگاه شیمی بود. تجربه و آزمایش، بدون سنجش و اندازه گیری در نگاه او اعتباری نداشت.

با تلاش های او اندازه گیری و سنجش مقداری یکی از ارکان نتیجه گیری صحیح در فرایندهای شیمیایی شد. اتفاقی که پیش از او در علم شیمی حضور پررنگی نداشت اما پس از او و تا به امروز به عنوان یک اصل غیر قابل انکار در بررسی تمام واکنش های شیمیایی و در تمام سطوح دیده می شود. او شیمی را از یک علم کیفی متکی بر مشاهدات به یک علم کمی مبتنی بر اعداد و اندازه گیری تبدیل کرد.

بی دلیل نیست که او را در کنار رابرت بویل پایه گذار علم شیمی نوین نامیده اند. آنتوان لوران لاوازیه شیمی دان، زیست شناس، اقتصاددان و صاحب نظر در حقوق و نجوم، گویی ابن سینای عصر روشنگریست.

لاوازیه را می توان نمونه خوبی برای یک اندیشمند و کاوشگر بی تعصب و منصف در علوم دانست. کاوش ها و تلاش های او در مسیر کشف اکسیژن نشان می دهد که او در ابتدا پیرو نظریه آتشزایی (نظریه ای افسانه ای در باره ماهیت آتش و پدیده سوختن که امروزه اعتباری ندارد.) اما از آنجا که روحیه ای پرسشگر و شکاک داشت برای بررسی صحت این نظریه دست به مجموعه ازمایشاتی زد که در نهایت منجر به کشف اکسیژن شد. او در مسیر آزمایشات خود هر چه بیشتر پیش می رفت، بیشتر از نظریه آتشزایی دور می شد و در نهایت به این نتیجه رسید که نظریه آتشزایی نمی تواند درست باشد. با رد نظریه آتشزایی، گاز اکسیژن را عامل انجام واکنش های سوختن معرفی کرد و در واقع اولین کسی بود که اکسیژن را به عنوان یک عنصر شیمیایی معرفی کرد. اما هرگز نقش دیگر دانشمندان در کشف اکسیژن را رد نکرد.

علاوه بر این ها لاوازیه اولین دانشمندی بود که فهرستی از عناصر و خواص آنها ارائه کرد. فهرستی که بعدها در تدوین جدول دوره ای عناصر الهام بخش دانشمندانی نظیر مندلیف شد.

رد پای لاوازیه در شاخه های مختلف شیمی دیده می شود. سیستم اندازه گیری متریک، استوکیومتری، اسیدها و بازها، شناسایی رادیکال ها، شناخت پدیده آلوتروپی، ابداع گرماسنج سوختن و انقلاب در روش نامگذاری بخش های دیگری از فعالیت های او در علم شیمی است.

علاوه بر این ها لاوازیه در زیست شناسی نیز دانشمندی صاحب نظر بود. نظریاتش درباره سوختن را بعدها به فرایند تنفس تعمیم داد که در نهایت توانست نقش حیاتی عنصر اکسیژن در تنفس را معلوم کند.

لاوازیه که در علم اقتصاد هم نظریه پرداز بود رساله ای در اقتصاد سیاسی با عنوان ثروت های زیرزمینی نوشت. انقلابیون فرانسه که در آن زمان بر اریکه قدرت تکیه داشتند این رساله را نوعی حمایت از حکومت پادشاهی مخلوع دانستند. به ویژه که خاستگاه لاوازیه خانوداه ای ثروتمند از طبقه نجیب زادگان پاریس بود. دلایل بیشتری نیاز نبود. همین کافی بود تا دولت انقلابی سر طلایی یکی از بزرگترین دانشمندان تاریخ را به گیوتین بسپارد و بشریت را از وجود یک نابغه با پشتکار و دقیق محروم کند. تلخ تر آنکه دولت انقلابی فرانسه در کمتر از دو سال بعد لاوازیه را از همه اتهامات وارد شده مبرا دانست و اعلام کرد که او بر اساس "یک دروغ" اعدام شده است. نوشدارو بعد از مرگ سهراب البته!!!

لاگرانژ، ریاضیدان نامی در مرگ لاوازیه می گوید: تنها یک لحظه از زمان صرف بریدن سر لاوازیه شد در حالی که صدها سال وقت لازم است تا دوباره کسی مثل لاوازیه به دنیا بیاید. جالب آنکه سعدی چنین معنایی را در یکی از غزلیات خود به زیبایی تصویر می کند:

صبر بسـیار بباید پـدر پیـر فـلک را

تا دگر مادر گیتی چو تو فرزند بزاید