صابون چگونه چربی را پاک میکند؟!
همه ما تجربیات متعدد اما مشابهی به هنگام استفاده از مواد روغنی یا چرب داریم. می دانیم که لباس، ظرف یا سطح آغشته به چربی به راحتی و با آبِ خالی تمیز نمی شود. همه ما تجمع مولکول های روغن در سطح آب را بارها مشاده کردیه ایم. بارها دیدیم اگر مقداری روغن مایع داخل آب بریزیم و خوب هم بزنیم ذرات روغن ابتدا درون آب پراکنده می شوند اما مجددا پس از مدتی تجمع کرده و یک لکه روغن پیوسته ایجاد می کنند. آموختیم که آب حلال مناسبی برای روغن نیست. چرا که اصولا شبیه، شبیه را حل می کند و آب به روغن شبیه نیست. آب یک ماده قطبی و روغن یک ماده ناقطبی است و مواد قطبی و ناقطبی از این نظر به یکدیگر شبیه نیستند.
اما وقتی آب با صابون همراه می شود لباس ها، ظروف و سطوح آغشته به چربی به راحتی پاک می شوند. حتی وقتی صابون باشد حتی ذرات چربی معلق در آب هم دیگر به یکدیگر نمی چسبند. اگر در حضور مقداری صابون، روغن مایع را داخل آب بریزیم و خوب هم بزنیم مشاهده متفاوتی نسبت به دفعه پیش خواهیم داشت. ذرات روغن دیگر نمی توانند مجددا به هم بپیوندند و لکه به هم پیوسته روغن تشکیل دهند.
در موضوع انحلال صابون دیدیم که صابون پس از حل شدن در آب یونش می یابد و آنیون و کاتیون آن از هم جدا می شوند. همان جا اشاره شد که آنیونِ صابون یک مولکول دوگانه دوست محسوب می شود. این ساختار دوگانه دوست از سرِ یونی خود به مولکول های آب متصل می شود و از طریق زنجیره ناقطبی خود با مولکول های چربی جاذبه برقرار می کند. در واقع این ساختار پلی می شود میان آب و چربی.
همان طور که در شکل می بینید اتصال تعداد زیادی از مولکول های صابون به ذرات روغن مایع، سبب به دام افتادن آنها توسط صابون می شود. از سوی دیگر آنیون های صابون با سر یونی (قطبی) خود به مولکول های آب متصل می شوند. در نتیجه مخلوط پایداری از روغن در آب ایجاد می کنند. مخلوط ایجاد شده یک کلویید است. در این کلویید، آب، پخش کننده، روغن، پخش شونده و صابون گونه پایدار کننده کلویید محسوب می شوند.
